Δορυφόροι με GPU σε Τροχιά: Η Starcloud και η Google Δοκιμάζουν Κέντρα Δεδομένων στο Διάστημα

Στις 2 Νοεμβρίου 2025 η Starcloud, εταιρεία με έδρα το Redmond της Ουάσινγκτον, εκτόξευσε με πύραυλο Falcon 9 της SpaceX τον δορυφόρο Starcloud-1 που φέρει επεξεργαστή γραφικών Nvidia H100 — τον ισχυρότερο που έχει πετάξει ποτέ στο διάστημα. Ο δορυφόρος βάρους 60 kg επικοινώνησε επιτυχώς με το έδαφος και μετά από δύο εβδομάδες commissioning θα ενεργοποιηθεί ο H100 για να τρέξει το ανοιχτό μοντέλο Gemma της Google, πρώτη φορά που large language model λειτουργεί σε τροχιά. Η κίνηση αυτή στοχεύει στην αντιμετώπιση του ενεργειακού και υδάτινου αποτυπώματος των επίγειων κέντρων δεδομένων, που καταναλώνουν περίπου 415 τεραβατώρες ετησίως — το 1,5% της παγκόσμιας ενεργειακής κατανάλωσης το 2024 — και σε μεγάλες εγκαταστάσεις μπορεί να φτάνουν εκατομμύρια λίτρα νερού ημερησίως για ψύξη.

Γιατί το Διάστημα

Σε ηλιοσύγχρονη τροχιά (Sun-Synchronous Orbit) ένας δορυφόρος λαμβάνει σχεδόν συνεχή ηλιακή ενέργεια, περιορίζοντας την ανάγκη για μεγάλες μπαταρίες. Η θερμότητα εκπέμπεται με ακτινοβολία μέσω θερμικών πάνελ στο κενό του διαστήματος, που λειτουργεί ως απεριόριστος ψύκτης, αποφεύγοντας τα ενεργοβόρα συστήματα ψύξης με νερό των επίγειων data centers. Ο Philip Johnston, διευθύνων σύμβουλος της Starcloud, ισχυρίζεται ότι το περιβαλλοντικό κόστος περιορίζεται στην εκτόξευση και ότι στη διάρκεια ζωής του δορυφόρου επιτυγχάνεται δεκαπλάσια μείωση εκπομπών CO₂ σε σχέση με επίγεια εγκατάσταση — claim που δεν έχει επιβεβαιωθεί ανεξάρτητα. Ωστόσο, η ψύξη με ακτινοβολία δεν είναι «δωρεάν»: απαιτεί μεγάλες επιφάνειες εκπομπής και αυστηρή θερμική μηχανική, καθιστώντας την υλοποίηση τεχνικά απαιτητική.

Το Project Suncatcher της Google

Στις 5 Νοεμβρίου 2025 η Google ανακοίνωσε το Project Suncatcher, ερευνητικό πρόγραμμα από το X (πρώην Google X) που στοχεύει σε δίκτυο δορυφόρων με Tensor Processing Units (TPU) για επεξεργασία τεχνητής νοημοσύνης. Σε συνεργασία με την Planet, η Google θα εκτοξεύσει δύο πρωτότυπους δορυφόρους έως τις αρχές του 2027 για δοκιμές. Η εταιρεία καταγράφει βασικές τεχνικές προκλήσεις: θερμική διαχείριση σε κενό, οπτικές ζεύξεις (inter-satellite optical links) δεκάδων terabits ανά δευτερόλεπο μεταξύ δορυφόρων σε σμήνος, ανθεκτικότητα των TPU στην κοσμική ακτινοβολία και διαχείριση στενών σχηματισμών δορυφόρων. Παρά τις προκλήσεις, η Google συμπεραίνει ότι δεν υπάρχουν «θεμελιώδη φυσικά εμπόδια» και εκτιμά οικονομική βιωσιμότητα από τα μέσα της δεκαετίας του 2030.

Αγορά και Προοπτικές

Σύμφωνα με εκτίμηση της Research & Markets, η αγορά τροχιακών κέντρων δεδομένων αναμένεται να φτάσει 1,77 δισεκατομμύρια δολάρια το 2029 και 39,09 δισεκατομμύρια δολάρια το 2035, με ρυθμό ανάπτυξης 67,4% ετησίως — νούμερα που παραμένουν προβλέψεις και όχι επαληθευμένα δεδομένα. Ο Elon Musk δήλωσε πρόσφατα ότι η SpaceX «θα το κάνει» με τα δίκτυα Starlink επόμενης γενιάς, χωρίς όμως να δώσει συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Η Starcloud σχεδιάζει για μελλοντικές εκτοξεύσεις να υιοθετήσει την πλατφόρμα Blackwell της Nvidia, με δεκαπλάσια υπολογιστική ισχύ. Ο δορυφόρος Starcloud-2, προγραμματισμένος για το 2026, θα φέρει περισσότερο αποθηκευτικό χώρο και δικτυακό εξοπλισμό για επεξεργασία δεδομένων παρατήρησης Γης σε πραγματικό χρόνο.

Τι Παραμένει Ανοιχτό

Τα κρίσιμα ερωτήματα αφορούν το συνολικό κόστος εκτόξευσης και συντήρησης σε μεγάλη κλίμακα, τη μακροχρόνια αξιοπιστία υλικού σε περιβάλλον έντονης ακτινοβολίας, και τις ρυθμιστικές προκλήσεις όπως η διαχείριση του ραδιοφάσματος, τα ζητήματα space debris και οι επιπτώσεις στην αστρονομική παρατήρηση. Η επόμενη διετία, με τις δοκιμές του Starcloud-1 και τις εκτοξεύσεις της Google, θα δείξει αν η ιδέα μπορεί να γίνει εμπορικά βιώσιμη ή θα παραμείνει πειραματικό εγχείρημα.