Δικαστικός συμβιβασμός μεταξύ Internet Archive και δισκογραφικών για το Great 78 Project

Το Internet Archive κατέληξε σε συμβιβασμό με την Universal Music Group και άλλες μεγάλες δισκογραφικές, τερματίζοντας μια από τις πιο στενά παρακολουθούμενες υποθέσεις πνευματικών δικαιωμάτων στις ΗΠΑ.

Η υπόθεση αφορούσε το Great 78 Project, μια πρωτοβουλία ψηφιοποίησης περισσότερων από 400.000 δίσκων σε shellac από τις αρχές του 20ού αιώνα, με έργα καλλιτεχνών όπως ο Frank Sinatra, η Ella Fitzgerald και η Billie Holiday. Οι δισκογραφικές είχαν στραφεί δικαστικά διεκδικώντας αποζημίωση ύψους 621 εκατομμυρίων δολαρίων, υποστηρίζοντας ότι η δωρεάν διαδικτυακή διάθεση ισοδυναμούσε με παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων.

Η συμφωνία, τα πλήρη στοιχεία της οποίας παραμένουν εμπιστευτικά, κατατέθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου στο ομοσπονδιακό δικαστήριο του Σαν Φρανσίσκο. Το Internet Archive επιβεβαίωσε τη διευθέτηση με λιτή δήλωση, χωρίς να προβεί σε περαιτέρω σχόλια.

Η υπόθεση είχε προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. Τον Δεκέμβριο του 2024, εκατοντάδες καλλιτέχνες — ανάμεσά τους οι Tegan and Sara, η Kathleen Hanna (Bikini Kill) και ο Open Mike Eagle — υπέγραψαν ανοικτή επιστολή ζητώντας από τις εταιρείες να αποσύρουν την αγωγή, χαρακτηρίζοντας το έργο «ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς».

Παρότι η συγκεκριμένη διαμάχη φαίνεται να έχει λήξει, το Internet Archive εξακολουθεί να αντιμετωπίζει νομικές προκλήσεις, όπως η πρόσφατη ήττα του στην έφεση για το πρόγραμμα ψηφιακού δανεισμού e-books. Ο συμβιβασμός με την UMG δείχνει πόσο δύσκολη είναι η ισορροπία ανάμεσα στην προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας και την ανάγκη διάσωσης και ελεύθερης πρόσβασης σε ιστορικές ηχογραφήσεις που κινδυνεύουν να χαθούν.

Η ευρωπαϊκή διάσταση

Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσπίσει πιο σαφείς εξαιρέσεις για αρχεία, βιβλιοθήκες και μουσεία. Με την οδηγία 2019/790 για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στην ψηφιακή ενιαία αγορά, τα ιδρύματα μνήμης έχουν δικαίωμα να ψηφιοποιούν και να διατηρούν έργα για σκοπούς αρχειοθέτησης, ακόμη κι αν αυτά παραμένουν προστατευμένα. Η ελεύθερη διάθεση στο διαδίκτυο δεν είναι πάντα επιτρεπτή, αλλά η νομοθεσία δίνει μεγαλύτερη ευελιξία σε σχέση με το αμερικανικό δίκαιο.

Αυτό σημαίνει ότι έργα όπως το Great 78 Project θα μπορούσαν να βρουν πιο σταθερή νομική βάση σε ευρωπαϊκό έδαφος, εφόσον συνδεθούν με αναγνωρισμένα πολιτιστικά ιδρύματα. Στην πράξη, όμως, οι δισκογραφικές εξακολουθούν να διατηρούν ισχυρό έλεγχο, ενώ οι ψηφιοποιήσεις γίνονται συχνά μέσω συνεργασιών που περιλαμβάνουν περιορισμούς πρόσβασης ή εμπορικές άδειες.

Το ζήτημα αναδεικνύει τις διαφορετικές φιλοσοφίες: στις ΗΠΑ η ερμηνεία του fair use είναι πιο περιορισμένη όταν πρόκειται για εμπορικές εταιρείες, ενώ στην Ευρώπη οι εξαιρέσεις για πολιτιστικά ιδρύματα αναγνωρίζουν την αξία της μακροπρόθεσμης διατήρησης. Σε κάθε περίπτωση, η υπόθεση του Internet Archive έδειξε ότι η τεχνολογία ψηφιοποίησης τρέχει ταχύτερα από τα νομικά πλαίσια, αφήνοντας χώρο για νέες συγκρούσεις αλλά και πιθανές μεταρρυθμίσεις.

Προοπτικές για το μέλλον

Ο συμβιβασμός μεταξύ του Internet Archive και της Universal Music Group μπορεί να λειτουργήσει ως προηγούμενο για το πώς θα διαμορφωθούν οι μελλοντικές ισορροπίες ανάμεσα στην πολιτιστική διατήρηση και τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Είναι πιθανό οι μεγάλες δισκογραφικές να επιδιώξουν νέες εμπορικές συμφωνίες που θα τους επιτρέπουν να ελέγχουν οι ίδιες τη διαδικασία ψηφιοποίησης και διάθεσης παλαιών ηχογραφήσεων, ίσως μέσω συνδρομητικών πλατφορμών ή συνεργασιών με πολιτιστικά ιδρύματα. Από την άλλη πλευρά, η κοινωνική πίεση για ανοιχτή πρόσβαση στην πολιτιστική μνήμη ενισχύεται, ιδίως καθώς ο κίνδυνος απώλειας σπάνιων ηχογραφήσεων γίνεται όλο και πιο ορατός. Η επόμενη δεκαετία πιθανότατα θα καθοριστεί από το αν θα επικρατήσει το μοντέλο της εμπορικής εκμετάλλευσης ή αν θα βρεθούν υβριδικές λύσεις που θα συνδυάζουν προστασία δικαιωμάτων και δημόσιο όφελος.