Tim Berners-Lee: γιατί «χάρισε» το Web και γιατί τώρα ζητά ένα νέο «CERN» για την ΤΝ

Ο Tim Berners-Lee επανέρχεται δημόσια με άρθρο στο δικτυακό τόπο του The Guardian, στο σκεπτικό πίσω από την απόφαση που καθόρισε την ψηφιακή εποχή: το 1993 έπεισε το CERN να παραχωρήσει τα δικαιώματα του World Wide Web σε κοινή χρήση (public domain), ώστε «να δουλέψει μόνο αν δουλέψει για όλους». Στο ίδιο κείμενο επικρίνει τη συγκέντρωση ισχύος στις μεγάλες πλατφόρμες που εμπορευματοποιούν προσωπικά δεδομένα και ζητά έναν μη κερδοσκοπικό, διεθνή φορέα τύπου CERN για τη διακυβέρνηση και την έρευνα της τεχνητής νοημοσύνης.

Η απόφαση του CERN στις 30 Απριλίου 1993 να θέσει το λογισμικό του Web σε κοινή χρήση – και αργότερα να το προσφέρει με ανοικτή άδεια – άνοιξε τον δρόμο για την ταχεία διάδοσή του. Μέσα στον ίδιο χρόνο καταγράφηκαν εκατοντάδες web servers, με τον Παγκόσμιο Ιστό να αντιστοιχεί ήδη στο 1% της συνολικής κίνησης του Διαδικτύου· ένα θεμέλιο για την εκθετική ανάπτυξη που ακολούθησε την επόμενη δεκαετία.

Για να γίνει κατανοητή η σημασία εκείνης της επιλογής, αρκεί να θυμηθούμε την αρχική ιδέα: να ενωθεί η υπάρχουσα υποδομή του Διαδικτύου με τα «έγγραφα με συνδέσμους» (υπερκείμενο, hypertext), ώστε η πρόσβαση στη γνώση να γίνει απλή και καθολική. Το πάντρεμα αυτό, σε συνδυασμό με τα βασικά πρότυπα URL, HTTP και HTML, δημιούργησε το υπόβαθρο της καθολικής συμβατότητας, που επέτρεψε την παγκόσμια διάδοση του Web.

Ο Berners-Lee υπενθυμίζει επίσης τη λύση που προτείνει εδώ και χρόνια για την ανάκτηση ελέγχου στα προσωπικά δεδομένα: την αρχιτεκτονική Solid. Σε αυτή, τα δεδομένα αποθηκεύονται σε ατομικούς χώρους (Pods, personal online data stores), τους οποίους ελέγχει αποκλειστικά ο χρήστης. Οι εφαρμογές, αντί να συλλέγουν δεδομένα κατά βούληση, ζητούν ρητά άδεια πρόσβασης. Ο στόχος είναι η διαλειτουργικότητα και η επιστροφή του ελέγχου πληροφοριών στο άτομο, μακριά από τα κεντρικά μοντέλα των κοινωνικών δικτύων της προηγούμενης δεκαετίας.

Σε αυτή τη λογική εντάσσεται και το «Charlie», ένα υπόδειγμα πράκτορα τεχνητής νοημοσύνης που λειτουργεί εξ ονόματος του χρήστη και αντλεί δεδομένα μόνο με άδεια από το Solid Pod του. Ο στόχος είναι να μην επαναληφθεί το μοντέλο όπου η αξία καθοριζόταν από κεντρικούς μεσάζοντες· αντίθετα, ο πράκτορας ΤΝ θα αποτελεί προέκταση του ίδιου του ατόμου.

Το αίτημα για έναν διεθνή, μη κερδοσκοπικό φορέα στην ΤΝ δεν είναι τυχαίο. Το CERN ιδρύθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με σκοπό να προαγάγει τη συνεργασία στην έρευνα πέρα από κρατικά ή εταιρικά συμφέροντα. Ο Berners-Lee βλέπει έναν ανάλογο ρόλο στην τεχνητή νοημοσύνη: πρώτα να τεθούν τα ανοικτά πρότυπα και το πλαίσιο διακυβέρνησης και μετά να ανθίσει η εμπορική καινοτομία πάνω σε γερά θεμέλια.

Αν υπάρχει ένα πρακτικό μήνυμα για σήμερα, είναι ότι «δωρεάν χρήση» δεν ισοδυναμεί με «ανεξέλεγκτη συλλογή». Η τεχνολογική δυνατότητα να μπει ξανά ο χρήστης στο κέντρο υπάρχει μέσα από ανοικτά πρότυπα και διαλειτουργικότητα· αυτό που λείπει είναι η διεθνής πολιτική βούληση και η δημιουργία μιας θεσμικής «καρδιάς» για την ΤΝ, πριν παγιωθούν τα νέα μονοπώλια δεδομένων.